Category Archives: Artikelen

De fluistertoon van Rammellzee

Het Londense LAZInc. toonde tussen 2 oktober en 8 december 2018 werk van graffiti kunstenaar, performance artist en hiphop-icoon Rammellzee (New York, 1960 – 2010).

RAMM:ΣLL:ZΣΣ: A roll of the dice
LAZInc., aan 29 Sackville Street, een gebouw uit 1731 dat is opgenomen in de Heritage List for England, zit
ingeklemd tussen the Royal Academy of the Arts en Regent street, in de chique Londense wijk Mayfair.
Bij binnenkomst in de schitterende galerie hangt links van de bescheiden balie direct het laatste werk van de kunstenaar: Atomic Note Maestro Atmosferic, uit 2009. De baliemedewerker vertelt dat Rammellzee het werk snel af wilde hebben en dat daarom nog een haar van hem aan de linkerzijde van het doek zit gekleefd. En inderdaad, daar kleeft een haar, maar of hij van de kunstenaar zelf is? Het voedt in ieder geval de mythevorming die aan de in Queens, New York geboren kunstenaar kleeft. De show van Rammellzee is dan ook een bijzondere. Want niet vaak is werk van zijn hand buiten de VS te bewonderen. Met de show ‘RAMMELLZEE: A roll of the dice’ gunde de Londense galerie, die zich specialiseert in ‘Urban Art’, de bezoeker een kijkje in de wondere wereld van Ramm, zoals hij door vrienden wel genoemd werd.

Atomic Note Maestro Atmosferic (2009)

How to make a Bomb uit 1985 laat de kunstenaar zelf zien, zittend op een karakteriserende trap voor een bakstenen gebouw in New York. Rammellzee spreidt zijn handen, alsof hij een duif laat uitvliegen. Vanuit zijn handen ontstaat de graffiti kunst op het doek, het omringt hem, gaat zijn eigen weg, verschiet van kleur. Bombing, zo noemen graffiti kunstenaars het onderspuiten van een trein of metrostel. Straatwijsheid, gekoppeld aan onderwerpen die niet direct in het oog springen, leggen een bom onder de toeschouwer. Welkom in mijn universum, lijkt dit werk recht tegenover de ingang te zeggen. Of is het een waarschuwing?

How to make a Bomb (1985)

Verder op de begane grond van het statige gebouw aan Sackville street, het werk Fresco Love Letter, Bill of Fat uit 1988: Een collage met uitstekende punten, gelardeerd met ornamenten uit antieke meubels. Fluor verf uit spuitbussen, zogenaamde tags en andere aan graffiti gelieerde tekeningen, punten en sterren. Een parkeerbon. Soms is er laag over laag gewerkt, een paneel, verf, knipsels, een metalen deurtje van een sleutel kastje. Een verwijzing naar de definitie van een executive, met een knipoog, stukken grof glas, een laag epoxy. Uit een speaker klinkt hiphop uit de jaren tachtig van de vorige eeuw.

Fresco Love Letter, Bill of Fat (1985)

Uitvergroot schetsboek
Het werk
The only way to heaven from hell (1982), bestaat uit twee grote pentekeningen van ongeveer A0-formaat. Opgeblazen pagina’s uit een schetsboek (‘dummy’), die graffiti artiesten gebruiken, daar lijken deze werken nog het meeste op. Door het gebruik van pen en potlood blijft het geheel licht, veel minder zwaar dan de collages. We zien voorbeelden van letters die zich klaar maken voor de strijd, waarover later meer. Letters, geabstraheerd, met scherpe puntjes, letters als ninja sterren maar niet met een (althans, niet voor de leek zichtbaar) alfabet. Een Disney figuur met Puma gymschoenen aan. De panelen hebben stalactieten en vormen buitenaardse gebouwen, zoals op de planeet Mars in de strip Watchmen, waar Doctor Manhattan zijn liefje mee naartoe neemt. Het handschrift van de kunstenaar, dat hier en daar op duikt, verraadt een eruditie die je niet direct in verband brengt met straatcultuur. Rammellzee lijkt instinctief in contact te staan met een occulte universele wijsheid die als een sluier over onze planeet ligt. De kunstenaar licht zo nu en dan de sluier op. Op zo een moment lezen we in een verticaal werk, waar knipsels van dure horloges en plaatjes uit een reclame voor Pentax camera’s over een abstract graffiti werk zijn geplakt, opeens: ‘Travel Through Dimensions’ (Atomic Note Tag Minus 12%, 2008). Opmerkelijk is ook het fluorescerend gele werk Mettropostersizer Zink Rocks (1990), waar de centrale afbeelding veel weg heeft van de afbeelding op de sarcofaag van Maya koning K’inich Janaab’ Pakal, maar dan gespiegeld.

Atomic Note Tag Minus 12% (2008)

Werken beginnen te fluisteren…
Eén verdieping hoger hangen een stuk of tien werken van gemiddeld één bij één meter. In een vitrine twee horloges (
Time Stopper 1 & 2, 1984) en ernaast een plastic koffer voor een boormachine. De koffer (Untitled Coffer, 1987) is bekleed met graffiti. Aan de binnenzijde vastgelijmde dobbelstenen op een achtergrond die het universum zou kunnen uitbeelden, met hier en daar een bespoten knikker als satelliet of planeet. “Het leven is maar kansberekening”, lijkt het werk de bezoeker toe te fluisteren. De bombastische graffiti-kunst van Rammellzee oogt weliswaar op het eerste gezicht schreeuwerig, door de werken van dichtbij te inspecteren verandert de schreeuw echter in een fluisterende stem, die heel wat te vertellen heeft. Goed luisteren met je ogen, dat verdient het werk van Rammellzee.

Bij leven hield Rammellzee er verschillende interessante ideeën op na. Zo vochten letters bijvoorbeeld, volgens zijn theorie van Gothic Futurism, een symbolische oorlog uit met het stramien waarin het alfabet hen probeerde te dwingen. De werken die bij LAZInc. te zien zijn lijken dan ook het credo van aanval als beste verdediging omarmd te hebben: eerst schreeuwen ze de bezoeker in het gezicht maar wie dichterbij durft te komen, vertellen ze een subtiel verhaal. Verhalen over het ontstaan van de wereld, over machtsstructuren, over emoties, religie en commercie. Een letterlijk voorbeeld zijn de eerder genoemde horloges. In de omschrijving van de werken staat dat de kunstenaar nep leer heeft gebruikt. Wie de moeite neemt om de Time Stoppers iets beter te bekijken, ziet dat aan de binnenzijde van de bandjes genuine leather in gouden letters staat gedrukt. Wat is nu echt en wat is nep? Relevante vragen in een tijd van fake news en imitatie kunst en mode.

In Knotted Minds uit 1989 en Knotted Minds Tip For a Crew uit 1992 strijden fotokopieën uit een biologieboek met de fotonegatieven waaruit de achtergrond van dit werk uit bestaat. De negatieven lijken stills uit een film te zijn, de biologie plaatjes zijn tekeningen van de ruggengraat en dwarsdoorsnedes van de hersenen. Bij nadere inspectie valt het oog op een flard Bill of Rights, omgeven door fluorescerende spuitbus verf en verschillende pijlen die de weg kwijt lijken. In het werk uit 1992 (als we het voor de vijfde keer nóg eens van dichtbij bekijken) een schoppen figuur, als op een speelkaart. Een club, in het Engels. Een club, in straattaal ook wel a crew. Knotted Minds Tip For a Crew…You dig?

Knotted Minds Tip For a Crew (1992)

Ook Wild Style Letter R (1990) verdient het om langer bekeken te worden dan dat het werk zelf in eerste instantie uitnodigt te doen. Ook hier ruimte voor ongebruikt papier, voor lucht tussen de symbolen, tekens, krabbels, strepen. Nog een keer kijken en ook dit werk begint te fluisteren. Zwierig potlood, ingekleurd met licht blauw en waterig-rood aquarel. De rode ronde lijnen als kringen in een plas water nadat er een steen in is gevallen, beginnen te neuriën dat ze wel eens de ringen van Saturnus zouden kunnen zijn. Als een mantra klinkt het opeens: “Kandinsky, Pollock, Pollock, Kandinsky”. Wild Style Letter R. De R van Rap, van Rude, van Refined, van Rammellzee. En dan fluistert het werk uit 1990 (dat in 2017 nog van eigenaar wisselde voor meer dan 34.000 dollar), vlak voor het vertrek opeens nog iets anders: “Pas ik misschien onder jouw dikke winterjas?”, klinkt het samenzweerderig. Want een werk van Rammellzee, dat willen steeds meer mensen aan de muur hebben.

Wild Style Letter R (1990)